Phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro nhằm phòng, chống rửa tiền
Tình huống 1. Ông A đề nghị Công ty Môi giới địa ốc X môi giới bất động sản ở vị trí đã có quy hoạch làm công viên công cộng. Công ty Môi giới địa ốc X băn khoăn tại sao ông A có ý định nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ những hộ gia đình có quyền sử dụng đất dù biết đất đó nằm trong quy hoạch làm công viên? Trường hợp này Công ty môi giới địa ốc X có phải áp dụng các biện pháp nhận biết khách hàng nghi ngờ thực hiện hành vi rửa tiền không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Trong trường hợp trên, Công ty môi giới địa ốc X phải áp dụng các biện pháp nhận biết khách hàng theo quy định tại Khoản 3 Điều 9 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 như sau:
Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề phi tài chính có liên quan phải nhận biết khách hàng trong các trường hợp sau đây:
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm a khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi khách hàng có giao dịch có giá trị bằng hoặc vượt mức quy định;
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm b khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi cung cấp dịch vụ kinh doanh bất động sản;
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm c khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi khách hàng có giao dịch mua, bán kim khí quý, đá quý bằng tiền mặt hoặc ngoại tệ tiền mặt có giá trị bằng hoặc vượt mức quy định;
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm d khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi kinh doanh dịch vụ kế toán; thực hiện thủ tục công chứng, thay mặt khách hàng chuẩn bị các điều kiện để thực hiện giao dịch hoặc thay mặt khách hàng thực hiện giao dịch chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà, tài sản khác gắn liền với đất; quản lý tiền, chứng khoán hoặc tài sản khác của khách hàng; quản lý tài khoản của khách hàng tại ngân hàng, công ty chứng khoán; điều hành, quản lý công ty; tham gia vào hoạt động mua, bán doanh nghiệp;
- Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi cung cấp dịch vụ thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp; cung cấp dịch vụ giám đốc, thư ký công ty cho bên thứ ba; cung cấp dịch vụ thỏa thuận pháp lý.
Phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro nhằm phòng, chống rửa tiền
Tình huống 2. Để phòng, chống rửa tiền nhằm đảm bảo lợi ích quốc gia; bảo đảm hoạt động bình thường về kinh tế, đầu tư; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, chống lạm quyền, lợi dụng việc phòng, chống rửa tiền để xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân có liên quan, Ngân hàng ĐA muốn biết các tổ chức tài chính và tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề phi tài chính có cần phải phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro thấp, trung bình, cao và các biện pháp áp dụng tương ứng với các mức độ rủi ro về rửa tiền của khách hàng không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro nhằm phòng, chống rửa tiền đã được quy định cụ thể tại Điều 16 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022, cụ thể:
1. Căn cứ kết quả đánh giá, cập nhật rủi ro về rửa tiền quy định tại Điều 15 của Luật Phòng, chống rửa tiền, đối tượng báo cáo xây dựng quy trình quản lý rủi ro về rửa tiền. Quy trình quản lý rủi ro về rửa tiền bao gồm cả việc phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro thấp, trung bình, cao và các biện pháp áp dụng tương ứng với các mức độ rủi ro về rửa tiền của khách hàng.
2. Đối tượng báo cáo áp dụng các biện pháp tương ứng với các mức độ rủi ro về rửa tiền của khách hàng theo quy định sau đây:
- Đối với khách hàng có mức độ rủi ro về rửa tiền thấp, đối tượng báo cáo có thể thu thập, cập nhật, xác minh thông tin nhận biết khách hàng ở mức độ giảm nhẹ sau lần đầu thiết lập quan hệ với khách hàng;
- Đối với khách hàng có mức độ rủi ro về rửa tiền trung bình, đối tượng báo cáo phải nhận biết khách hàng quy định tại Điều 9 của Luật Phòng, chống rửa tiền;
- Đối với khách hàng có mức độ rủi ro về rửa tiền cao, ngoài các biện pháp quy định tại điểm b khoản này, đối tượng báo cáo phải áp dụng biện pháp tăng cường bao gồm thu thập, cập nhật, xác minh thông tin nhận biết khách hàng tăng cường và giám sát chặt chẽ các giao dịch của khách hàng.
Như vậy, các tổ chức tài chính và tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề phi tài chính có liên quan cần phải phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro về rửa tiền.
Trách nhiệm của đối tượng báo cáo liên quan đến cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị
Tình huống 3. Anh Nguyễn Văn A Trưởng phòng kinh doanh của Công ty tài chính X, anh A thường hay tiếp xúc với nhiều khách hàng nước ngoài. Anh A muốn biết quy định của pháp luật có liên quan đến trách nhiệm của đối tượng báo cáo liên quan đến cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị trong phòng, chống rửa tiền được quy định như thế nào?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 17 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định trách nhiệm của đối tượng báo cáo liên quan đến cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị như sau:
1. Đối tượng báo cáo rà soát các nguồn thông tin, bao gồm cả nguồn thông tin về danh sách cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thông báo, để lập danh sách khách hàng là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị áp dụng tại đối tượng báo cáo.
2. Đối tượng báo cáo phải đáp ứng các yêu cầu sau đây:
a) Có hệ thống quản lý rủi ro phù hợp nhằm xác định khách hàng hoặc chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị; người thụ hưởng hoặc chủ sở hữu hưởng lợi của người thụ hưởng trong hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị;
b) Được sự chấp thuận của quản lý cấp cao theo quy định nội bộ trước khi thiết lập mối quan hệ kinh doanh với khách hàng là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị;
c) Thực hiện các biện pháp thích hợp để xác minh nguồn gốc tài sản của khách hàng và chủ sở hữu hưởng lợi là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị, những người có liên quan đến cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị quy định tại khoản 3 dưới đây và thực hiện giám sát mối quan hệ kinh doanh trong suốt quá trình giao dịch với đối tượng báo cáo; thực hiện giám sát chặt chẽ mối quan hệ kinh doanh với chủ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có người thụ hưởng hoặc chủ sở hữu hưởng lợi của người thụ hưởng là cá nhân nước ngoài có ảnh hưởng chính trị và xem xét báo cáo giao dịch đáng ngờ nếu cần thiết.
3. Đối tượng báo cáo phải thực hiện quy định tại điểm b và điểm c khoản 2 nêu trên đối với khách hàng cá nhân thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Là cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh ruột, chị ruột, em ruột của cá nhân trong danh sách quy định tại khoản 1 nêu trên;
b) Là đồng sở hữu với cá nhân trong danh sách quy định tại khoản 1 nêu trên của một hoặc nhiều pháp nhân, thỏa thuận pháp lý;
c) Là chủ sở hữu hưởng lợi của một hoặc nhiều pháp nhân, thỏa thuận pháp lý do cá nhân trong danh sách quy định tại khoản 1 nêu trên sở hữu.
Các yêu cầu khi thiết lập quan hệ với ngân hàng đối tác để cung cấp dịch vụ ngân hàng, thanh toán và các dịch vụ khác cho ngân hàng đối tác
Tình huống 4. Trong bối cảnh hiện nay hệ thống các ngân hàng phát triển nhanh chóng cùng với xu hướng toàn cầu hóa và thanh toán không dùng tiền mặt, các ngân hàng đang dần chú trọng tới việc liên minh, hợp tác với nhau, nhằm giảm thiểu chi phí, thời gian giao dịch và gia tăng năng lực cạnh tranh của mình. Không dừng lại ở quy mô nội địa, các ngân hàng không ngừng hợp tác, liên kết với các tổ chức nước ngoài thông qua việc thiết lập quan hệ đại lý. Vậy, Giám đốc Ngân hàng Sacombank muốn biết quan hệ ngân hàng đại lý là gì? Đối tượng báo cáo về phòng chống rửa tiền trong quan hệ ngân hàng đại lý phải đáp ứng những yêu cầu gì?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Về quan hệ ngân hàng đại lý, căn cứ khoản 8 Điều 3 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định quan hệ ngân hàng đại lý là quan hệ được hình thành từ việc một ngân hàng tại một quốc gia, vùng lãnh thổ cung cấp dịch vụ ngân hàng, thanh toán và các dịch vụ khác cho một ngân hàng đối tác tại một quốc gia, vùng lãnh thổ khác.
Khoản 1 Điều 18 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định đối tượng báo cáo là ngân hàng khi thiết lập quan hệ với ngân hàng đối tác để cung cấp dịch vụ ngân hàng, thanh toán và các dịch vụ khác cho ngân hàng đối tác phải đáp ứng các yêu cầu sau đây:
- Thu thập thông tin về ngân hàng đối tác để hiểu biết đầy đủ về bản chất kinh doanh, uy tín của ngân hàng đối tác và thông tin về việc ngân hàng đối tác có bị điều tra về rửa tiền hoặc các vi phạm pháp luật khác về phòng, chống rửa tiền;
- Đánh giá việc thực hiện các biện pháp về phòng, chống rửa tiền của ngân hàng đối tác;
- Hiểu rõ về trách nhiệm phòng, chống rửa tiền của ngân hàng đối tác trong quan hệ ngân hàng đại lý.
Theo đó, đối tượng báo cáo về phòng chống rửa tiền trong quan hệ ngân hàng đại lý phải đáp ứng những yêu cầu nêu trên.
Quy định về báo cáo giao dịch đáng ngờ
Tình huống 5. Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các Ngân hàng cần rà soát hạn mức giao dịch của khách hàng, quy mô hoạt động, ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh và báo cáo nếu có dấu hiệu đáng ngờ trong dịp diễn ra World Cup. Trưởng phòng kinh doanh của Ngân hàng Hàng Hải muốn hỏi Ngân hàng Nhà nước có thẩm quyền cho việc yêu cầu đó không? Giao dịch đáng ngờ cơ bản được pháp luật quy định như thế nào?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 26 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định báo cáo giao dịch đáng ngờ như sau:
1. Đối tượng báo cáo có trách nhiệm báo cáo giao dịch đáng ngờ cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong trường hợp sau đây:
- Khi biết giao dịch được thực hiện theo yêu cầu của bị can, bị cáo, người bị kết án và có cơ sở hợp lý để nghi ngờ tài sản trong giao dịch là tài sản thuộc quyền sở hữu hoặc có nguồn gốc thuộc quyền sở hữu, quyền kiểm soát của bị can, bị cáo, người bị kết án đó. Việc xác định bị can, bị cáo, người bị kết án theo thông báo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
- Khi có cơ sở hợp lý để nghi ngờ tài sản trong giao dịch liên quan đến rửa tiền được xác định từ việc xem xét, thu thập và phân tích thông tin khi khách hàng, giao dịch có một hoặc nhiều dấu hiệu đáng ngờ quy định tại các điều 27, 28, 29, 30, 31, 32 và 33 của Luật Phòng, chống rửa tiền và có thể từ các dấu hiệu khác do đối tượng báo cáo xác định.
2. Khi phát hiện dấu hiệu đáng ngờ ngoài các dấu hiệu quy định tại các điều 27, 28, 29, 30, 31, 32 và 33 của Luật Phòng, chống rửa tiền, đối tượng báo cáo, các Bộ, ngành có liên quan thông báo cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
3. Căn cứ yêu cầu của công tác phòng, chống rửa tiền trong từng thời kỳ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trình Chính phủ bổ sung các dấu hiệu đáng ngờ theo các ngành, lĩnh vực ngoài các dấu hiệu quy định tại các điều 27, 28, 29, 30, 31, 32 và 33 của Luật Phòng, chống rửa tiền.
Điều 27 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định các dấu hiệu đáng ngờ cơ bản sau đây:
1. Khách hàng từ chối cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin nhận biết khách hàng không chính xác, không đầy đủ, không nhất quán.
2. Khách hàng thuyết phục đối tượng báo cáo không báo cáo giao dịch cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3. Không thể xác định được khách hàng theo thông tin khách hàng cung cấp hoặc giao dịch liên quan đến một bên không xác định được danh tính.
4. Số điện thoại do khách hàng cung cấp không thể liên lạc được hoặc không tồn tại số điện thoại này sau khi mở tài khoản hoặc thực hiện giao dịch.
5. Giao dịch được thực hiện theo lệnh hoặc theo ủy quyền của tổ chức, cá nhân có trong Danh sách cảnh báo.
6. Giao dịch mà qua thông tin nhận biết khách hàng hoặc qua xem xét về cơ sở kinh tế và pháp lý của giao dịch có thể xác định được mối liên hệ giữa các bên tham gia giao dịch với các hoạt động phạm tội hoặc có liên quan đến tổ chức, cá nhân có trong Danh sách cảnh báo.
7. Tổ chức, cá nhân tham gia giao dịch với số tiền lớn không phù hợp với hoạt động kinh doanh, thu nhập của tổ chức, cá nhân này.
8. Khách hàng yêu cầu đối tượng báo cáo thực hiện giao dịch không đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.
Căn cứ vào quy định nêu trên, Ngân hàng Nhà nước có quyền yêu cầu các Ngân hàng rà soát hạn mức giao dịch của khách hàng, quy mô hoạt động, ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh và báo cáo nếu có dấu hiệu đáng ngờ trong giao dịch.
Quy định về dấu hiệu đáng ngờ lĩnh vực ngân hàng
Tình huống 6. Trên địa bàn một vùng nông thôn vừa xảy ra vụ trộm cắp tiệm vàng, lấy đi một số lượng lớn vàng. Một thời gian sau, một người không có thu nhập ổn định mang một lượng lớn tiền tới ngân hàng trên địa bàn để gửi tiết kiệm. Lúc này, tổ chức tín dụng HD nhận khoản tiền gửi này báo cáo cơ quan có thẩm quyền về dấu hiệu đáng ngờ này và áp dụng các biện pháp tạm thời để phục vụ công tác điều tra được tiến hành thuận lợi, kịp thời. Khách hàng gửi tiền muốn hỏi việc báo cáo cơ quan có thẩm quyền về dấu hiệu đáng ngờ này có đúng pháp luật không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Căn cứ Điều 28 Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định về dấu hiệu đáng ngờ lĩnh vực ngân hàng trong phòng chống rửa tiền như sau:
1. Có sự thay đổi đột biến trong doanh số giao dịch trên tài khoản; tiền vào và rút ra nhanh khỏi tài khoản; doanh số giao dịch lớn trong ngày nhưng số dư tài khoản rất nhỏ hoặc bằng không.
2. Các giao dịch chuyển tiền có giá trị nhỏ từ nhiều tài khoản khác nhau về một tài khoản hoặc ngược lại trong một thời gian ngắn; tiền được chuyển qua nhiều tài khoản; các bên liên quan không quan tâm đến phí giao dịch; thực hiện nhiều giao dịch, mỗi giao dịch gần mức giá trị lớn phải báo cáo.
3. Sử dụng thư tín dụng và các phương thức tài trợ thương mại khác có giá trị lớn bất thường, tỷ lệ chiết khấu với giá trị cao so với bình thường.
4. Khách hàng mở nhiều tài khoản tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài ở khu vực địa lý khác nơi khách hàng cư trú, làm việc hoặc có hoạt động kinh doanh.
5. Tài khoản của khách hàng đột nhiên nhận được một khoản tiền gửi hoặc chuyển tiền có giá trị lớn bất thường.
6. Chuyển số tiền lớn từ tài khoản của doanh nghiệp ra nước ngoài sau khi nhận được nhiều khoản tiền nhỏ được chuyển vào bằng chuyển tiền điện tử, séc, hối phiếu.
7. Tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài chuyển tiền ra nước ngoài ngay sau khi nhận được vốn đầu tư hoặc chuyển tiền ra nước ngoài không phù hợp với hoạt động kinh doanh; nhà đầu tư nước ngoài chuyển tiền ra nước ngoài ngay sau khi nhận được tiền từ nước ngoài chuyển vào tài khoản mở tại tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.
8. Khách hàng thường xuyên đổi tiền có mệnh giá nhỏ sang mệnh giá lớn.
9. Giao dịch gửi tiền, rút tiền hay chuyển tiền được thực hiện bởi tổ chức hoặc cá nhân liên quan đến tội phạm tạo ra tài sản bất hợp pháp đã được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng.
10. Khách hàng yêu cầu vay số tiền tối đa được phép trên cơ sở bảo đảm bằng hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đóng phí một lần ngay sau khi thanh toán phí bảo hiểm.
11. Thông tin về nguồn gốc tài sản sử dụng để tài trợ, đầu tư, cho vay hoặc ủy thác đầu tư của khách hàng không rõ ràng, minh bạch.
12. Thông tin về nguồn gốc tài sản bảo đảm của khách hàng đề nghị vay vốn không đầy đủ, không chính xác.
13. Có dấu hiệu nghi ngờ khách hàng sử dụng tài khoản cá nhân để thực hiện giao dịch liên quan đến hoạt động của tổ chức hoặc giao dịch thay cho đối tượng cá nhân khác.
14. Các giao dịch trực tuyến qua tài khoản liên tục thay đổi về thiết bị đăng nhập hoặc địa chỉ giao thức Internet (sau đây gọi là địa chỉ IP) ở nước ngoài.
Như vậy, đây là dấu hiệu đáng ngờ cần phải được ghi nhận bởi việc gửi tiền vào ngân hàng là một thủ thuật rửa tiền. Tổ chức tín dụng HD nhận khoản tiền gửi này báo cáo cơ quan có thẩm quyền về dấu hiệu đáng ngờ này và áp dụng các biện pháp tạm thời để phục vụ công tác điều tra được tiến hành thuận lợi, kịp thời là đúng pháp luật.
Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực trung gian thanh toán
Tình huống 7. Anh Nguyễn Tuấn An làm việc tại Ngân hàng Thương mại X, anh Tuấn An cho biết, hiện nay có những giao dịch đáng ngờ trong lĩnh vực trung gian thanh toán cần báo cáo nhằm phòng, chống rửa tiền. Vậy anh Tuấn An muốn biết pháp luật quy định những dấu hiệu nào được xem là dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực trung gian thanh toán?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 29 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định 09 dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực trung gian thanh toán sau đây:
1. Có sự thay đổi đột biến trong doanh số giao dịch trên ví điện tử; tiền nạp vào và rút ra nhanh khỏi ví điện tử; doanh số giao dịch lớn trong ngày nhưng số dư ví điện tử rất nhỏ hoặc bằng không.
2. Khách hàng thường xuyên thực hiện nạp tiền nhiều lần với giá trị nhỏ vào một ví điện tử, sau đó thực hiện giao dịch chuyển tiền giá trị lớn sang ví điện tử khác hoặc thực hiện giao dịch rút tiền giá trị lớn về tài khoản thanh toán, thẻ ghi nợ của khách hàng tại ngân hàng hoặc ngược lại.
3. Các giao dịch chuyển tiền thường xuyên có giá trị nhỏ từ nhiều ví điện tử khác nhau về một ví điện tử hoặc ngược lại trong một thời gian ngắn; tiền được chuyển qua nhiều ví điện tử; các bên liên quan không quan tâm đến phí giao dịch; thực hiện nhiều giao dịch, mỗi giao dịch gần mức giá trị lớn phải báo cáo; ví điện tử phát sinh nhiều giao dịch chuyển tiền cho ví điện tử khác với thời gian khởi tạo giao dịch nhanh bất thường.
4. Ví điện tử của khách hàng đột nhiên nhận được một khoản tiền nạp vào có giá trị lớn bất thường.
5. Giao dịch nạp tiền vào ví điện tử, rút tiền ra khỏi ví điện tử hay chuyển tiền giữa các ví điện tử được thực hiện bởi tổ chức hoặc cá nhân có liên quan đến tội phạm tạo ra tài sản bất hợp pháp đã được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng.
6. Có dấu hiệu nghi ngờ khách hàng sử dụng ví điện tử cá nhân để thực hiện giao dịch liên quan đến hoạt động của tổ chức hoặc giao dịch thay cho đối tượng cá nhân khác.
7. Khách hàng là đơn vị chấp nhận thanh toán vẫn phát sinh giao dịch mặc dù trang thông tin điện tử chính thức hoặc trụ sở của khách hàng này qua xác minh đã ngừng hoạt động.
8. Các giao dịch trực tuyến qua ví điện tử liên tục thay đổi về thiết bị đăng nhập hoặc địa chỉ IP.
9. Khách hàng thường xuyên sử dụng thiết bị đăng nhập hoặc địa chỉ IP ở nước ngoài để truy cập vào ví điện tử hoặc thực hiện giao dịch trên ví điện tử; khách hàng thường xuyên sử dụng một thiết bị đăng nhập hoặc một địa chỉ IP để thực hiện giao dịch trên nhiều ví điện tử không cùng một chủ ví điện tử.
Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm nhân thọ
Tình huống 8. Hiện nay không chỉ riêng lĩnh vực ngân hàng là “điểm nóng’’ đối với tội phạm rửa tiền mà chính lĩnh vực bảo hiểm cũng đang có nguy cơ cao đối với loại tội phạm này. Chị Nguyễn Thị B là trưởng phòng kinh doanh của Công ty bảo hiểm nhân thọ Bảo Việt, qua theo dõi chị được biết vẫn có các giao dịch đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm nhằm mục đích phòng chống rửa tiền. Chị B muốn hỏi các dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm nhân thọ cần báo cáo nhằm phòng chống hành vi rửa tiền được pháp luật quy định như thế nào?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 30 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định 08 dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm nhân thọ sau đây:
1. Khách hàng yêu cầu mua một hợp đồng bảo hiểm có giá trị lớn bất thường hoặc yêu cầu thanh toán trọn gói phí bảo hiểm một lần đối với sản phẩm bảo hiểm không áp dụng hình thức thanh toán trọn gói, trong khi những hợp đồng bảo hiểm hiện tại của khách hàng chỉ có giá trị nhỏ và thanh toán định kỳ.
2. Khách hàng yêu cầu giao kết hợp đồng bảo hiểm với khoản phí bảo hiểm định kỳ không phù hợp với thu nhập hiện tại của khách hàng.
3. Bên mua bảo hiểm thanh toán phí bảo hiểm từ tài khoản không phải là tài khoản của bên mua bảo hiểm hoặc không phải là tài khoản của tổ chức, cá nhân được bên mua bảo hiểm ủy quyền hoặc thanh toán bằng các công cụ chuyển nhượng không ghi tên.
4. Bên mua bảo hiểm yêu cầu thay đổi người thụ hưởng đã chỉ định bằng người không có mối quan hệ rõ ràng với bên mua bảo hiểm.
5. Khách hàng chấp nhận tất cả các điều kiện bất lợi không liên quan đến tuổi tác, sức khỏe của mình; khách hàng đề nghị mua bảo hiểm với mục đích không rõ ràng; điều kiện và giá trị hợp đồng bảo hiểm mâu thuẫn với nhu cầu của khách hàng.
6. Bên mua bảo hiểm hủy hợp đồng bảo hiểm ngay sau khi mua và yêu cầu chuyển tiền phí bảo hiểm đã đóng cho bên thứ ba; khách hàng thường xuyên tham gia bảo hiểm và chuyển giao hợp đồng bảo hiểm cho bên thứ ba.
7. Khách hàng là doanh nghiệp có số lượng hợp đồng bảo hiểm cho nhân viên hoặc mức phí bảo hiểm của hợp đồng đóng phí một lần tăng bất thường.
8. Doanh nghiệp bảo hiểm thường xuyên trả tiền bảo hiểm với số tiền lớn cho cùng một khách hàng.
Trên đây là quy định về các dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm nhân thọ cần báo cáo nhằm phòng chống hành vi rửa tiền.
Các dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán cần báo cáo nhằm phòng, chống rửa tiền
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 31 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định 08 dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán như sau:
1. Giao dịch mua, bán chứng khoán có dấu hiệu bất thường trong một ngày hoặc một số ngày do một tổ chức hoặc một cá nhân thực hiện.
2. Công ty chứng khoán chuyển tiền không phù hợp với hoạt động kinh doanh chứng khoán.
3. Người không cư trú chuyển số tiền lớn từ tài khoản giao dịch chứng khoán hoặc thanh lý hợp đồng ủy thác đầu tư chứng khoán để chuyển tiền ra khỏi Việt Nam.
4. Khách hàng thường xuyên bán tất cả cổ phiếu trong danh mục đầu tư và đề nghị công ty chứng khoán ký ủy nhiệm chi để khách hàng rút tiền mặt từ ngân hàng thương mại.
5. Khách hàng đầu tư bất thường vào nhiều loại chứng khoán không có lợi trong khoảng thời gian ngắn.
6. Tài khoản chứng khoán của khách hàng đột nhiên nhận được một khoản tiền lớn không phù hợp với khả năng tài chính của khách hàng.
7. Giao dịch mua, bán chứng khoán có nguồn tiền từ quỹ đầu tư được mở ở quốc gia, vùng lãnh thổ có rủi ro cao về rửa tiền.
8. Nhà đầu tư nước ngoài cư trú ở quốc gia, vùng lãnh thổ có rủi ro cao về rửa tiền góp vốn thành lập quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán tại Việt Nam.
Như vậy, Công ty cổ phần Chứng khoán Bản Việt có chuyển tiền không phù hợp với nội dung hoạt động kinh doanh chứng khoán đã đăng ký là có dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chứng khoán.
Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh trò chơi có thưởng
Tình huống 10. Ông John đổi 5 tỷ đồng tại Doanh nghiệp Casino X để tham gia trò chơi có thưởng và đánh bạc. Tuy nhiên, trong quá trình chơi, ông John liên tục để thua ông H hết số tiền này một cách không bình thường, sau đó ông H chuyển số tiền này cho một người bạn tại nước ngoài. Đề nghị cho biết, pháp luật quy định như thế nào về dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực trò chơi có thưởng tại casino?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 32 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định 08 dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh trò chơi có thưởng như sau:
1. Khách hàng có dấu hiệu liên tục cố tình thua tại tổ chức kinh doanh trò chơi có thưởng.
2. Khách hàng đổi số lượng đồng tiền quy ước có giá trị lớn bất thường tại casino, điểm kinh doanh trò chơi điện tử có thưởng nhưng không tham gia chơi hoặc chơi với số lượng rất nhỏ sau đó đổi lại thành tiền mặt hoặc séc, hối phiếu ngân hàng hoặc chuyển tiền đến tài khoản khác.
3. Khách hàng yêu cầu chuyển tiền thắng cược, trúng thưởng cho bên thứ ba không có mối quan hệ rõ ràng với khách hàng.
4. Khách hàng bổ sung tiền mặt hoặc séc vào số tiền thắng cược, trúng thưởng và yêu cầu điểm kinh doanh trò chơi có thưởng chuyển thành séc có giá trị lớn bất thường.
5. Khách hàng nhiều lần trong một ngày yêu cầu casino, điểm kinh doanh trò chơi điện tử có thưởng đổi số lượng đồng tiền quy ước thành tiền mặt.
6. Khách hàng nhiều lần trong một ngày yêu cầu bên thứ ba đổi hộ số lượng đồng tiền quy ước có giá trị lớn bất thường và nhờ bên thứ ba đặt cược hộ.
7. Khách hàng nhiều lần trong một ngày mua vé xổ số, vé đặt cược, đổi đồng tiền quy ước ở gần mức giới hạn giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo.
8. Khách hàng mua lại vé số trúng thưởng có giá trị lớn từ người khác.
Như vậy các dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh trò chơi có thưởng bao gồm những dấu hiệu nêu trên.
Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản
Tình huống 11. Qua công ty môi giới bất động sản, Ông M có mua một ngôi nhà 3 tầng, 300 m2 của ông N với số tiền 150 tỷ đồng. Theo giá thị trường thì ngôi nhà này ước tính sẽ bán được 20 tỷ, khi làm hợp đồng công chứng chuyển nhượng, nhân viên công chứng được thay mặt ông N chuyển giao quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà có nghi ngờ và hỏi về giá cả thì ông N nói ông M không quan tâm, chỉ cần mua được. Xin hỏi, giao dịch này theo quy định của pháp luật có đáng ngờ không? Pháp luật quy định như thế nào về dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Theo tình huống trên, giá cả ngôi nhà là bất hợp lý so với thực tế mà người mua không quan tâm, có thể giao dịch này là nhằm rửa tiền. Do vậy, đối tượng báo cáo (công ty môi giới, công chứng viên được thay mặt ông N chuyển nhượng) trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản, nếu phát hiện một trong các dấu hiệu đáng ngờ sau đây theo quy định tại Điều 33 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022:
1. Các giao dịch bất động sản là giao dịch ủy quyền nhưng không có cơ sở pháp lý.
2. Khách hàng không quan tâm đến giá bất động sản, phí giao dịch phải trả.
3. Khách hàng không cung cấp được các thông tin liên quan đến bất động sản hoặc không muốn cung cấp bổ sung thông tin về nhân thân.
4. Giá giao dịch giữa các bên không phù hợp giá thị trường.
Như vậy căn cứ vào quy định trên, giao dịch này là đáng ngờ trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản giữa ông N và ông M, đối tượng báo cáo phải kịp thời báo cáo cho Cục Phòng, chống rửa tiền bằng văn bản theo quy định tại Điều 6 Thông tư 35/2013/TT-NHNN. Cục Phòng, chống rửa tiền có trách nhiệm xác nhận việc đã nhận được báo cáo giao dịch đáng ngờ và phản hồi cho đối tượng báo cáo những vấn đề phát sinh nếu cần thiết
Dấu hiệu đáng ngờ trong lĩnh vực chuyển tiền điện tử
Tình huống 12. Ông A yêu cầu Ngân hàng thương mại G thực hiện chuyển tiền điện tử trong nước tới tài khoản của ông B với số tiền 1,5 tỷ đồng. Xin hỏi đối với giao dịch chuyển tiền điện tử có số tiền lớn, pháp luật có quy định gì để phòng, chống việc rửa tiền?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Để phòng, chống việc rửa tiền, và kiểm soát các giao dịch thanh toán trong nước và quốc tế, Điều 34 của Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định về báo cáo chuyển tiền điện tử như sau:
1. Đối tượng báo cáo có trách nhiệm báo cáo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khi thực hiện các giao dịch chuyển tiền điện tử vượt quá mức giá trị theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
2. Đối tượng báo cáo tham gia vào giao dịch chuyển tiền điện tử phải có chính sách, quy trình quản lý rủi ro để thực hiện, từ chối, tạm dừng, kiểm soát sau giao dịch hoặc xem xét, báo cáo giao dịch đáng ngờ các giao dịch chuyển tiền điện tử không chính xác, không đầy đủ các thông tin theo yêu cầu.
3. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định các nội dung liên quan đến giao dịch chuyển tiền điện tử phục vụ cho công tác phòng, chống rửa tiền; chế độ báo cáo về giao dịch chuyển tiền điện tử.
Bên cạnh đó Khoản 3 Điều 1 của Thông tư số 31/2014/TT-NHNN cũng quy định các giao dịch chuyển tiền điện tử không phải báo cáo bao gồm:
- Giao dịch chuyển tiền bắt nguồn từ giao dịch sử dụng thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng hoặc thẻ trả trước để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ;
- Giao dịch chuyển tiền và thanh toán giữa các tổ chức tài chính mà người khởi tạo và người thụ hưởng đều là các tổ chức tài chính.
- Đối với các giao dịch chuyển tiền điện tử trong nước thì tổ chức tài chính phát lệnh chuyển tiền phải báo cáo và có trách nhiệm thu thập đầy đủ thông tin về cá nhân, tổ chức phát lệnh chuyển tiền. Tổ chức tài chính phục vụ người thụ hưởng có trách nhiệm thu thập đầy đủ thông tin về cá nhân, tổ chức thụ hưởng theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 1 Thông tư số 31/2014/TT-NHNN và báo cáo Cục Phòng, chống rửa tiền khi được yêu cầu. Tổ chức tài chính có trách nhiệm báo cáo Cục Phòng, chống rửa tiền bằng tệp dữ liệu điện tử theo quy định tại Điều 10 Thông tư số 31/2014/TT-NHNN.
Như vậy, Ngân hàng thương mại G phải báo cáo Cục Phòng, chống rửa tiền từng giao dịch chuyển tiền điện tử trong nước với các mức giá trị quy định tại Khoản 3 Điều 1 của Thông tư số 31/2014/TT-NHNN ngày 11/11/2014 như sau: Mức giá trị từ 500.000.000 (năm trăm triệu) đồng trở lên hoặc ngoại tệ có giá trị tương đương và giao dịch chuyển tiền điện tử quốc tế ra vào Việt Nam có mức giá trị từ 1.000 (một nghìn) đô la Mỹ trở lên hoặc bằng ngoại tệ khác có giá trị tương đương.
Quy định khai báo, cung cấp thông tin về việc vận chuyển tiền mặt, kim khí quý, đá quý và công cụ chuyển nhượng qua biên giới
Tình huống 13. Khi qua biên giới trên người bà B có đeo một chiếc nhẫn đá quý có giá trị 350.000.000 đồng và con gái bà có mang theo một công cụ chuyển nhượng có giá 300.000.000 đồng. Khi qua cửa khẩu, hai mẹ con bà B được yêu cầu phải khai báo hải quan. Hỏi, việc yêu cầu này có đúng không? Pháp luật quy định như thế nào về khai báo, cung cấp thông tin về việc vận chuyển tiền mặt, kim loại quý, đá quý và công cụ chuyển nhượng qua biên giới?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 35 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định khai báo, cung cấp thông tin về việc vận chuyển tiền mặt, kim khí quý, đá quý và công cụ chuyển nhượng qua biên giới như sau:
1. Cá nhân khi nhập cảnh, xuất cảnh mang theo ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt Nam bằng tiền mặt, kim khí quý, đá quý và công cụ chuyển nhượng trên mức quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải khai báo hải quan hoặc khai báo với bộ đội biên phòng nơi không có cơ quan hải quan.
2. Cơ quan hải quan, bộ đội biên phòng có trách nhiệm thu thập, lưu trữ các thông tin khai báo quy định tại khoản 1 nêu trên và cung cấp cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khi có yêu cầu hoặc khi có nghi ngờ liên quan đến rửa tiền, tài trợ khủng bố hoặc tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Mức giá trị của ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt Nam bằng tiền mặt, kim loại quý, đá quý và công cụ chuyển nhượng phải khai báo hải quan được quy định tại Điều 9 Thông tư số 35/2013/TT-NHNN ngày 04/10/2013 với các mức như sau:
1. Mức giá trị của kim loại quý, đá quý (trừ vàng): 300.000.000 (ba trăm triệu) đồng, trong đó:
a) Kim loại quý (trừ vàng) gồm: bạc, bạch kim, đồ mỹ nghệ và đồ trang sức bằng bạc, bạch kim; các loại hợp kim có bạc, bạch kim.
b) Đá quý gồm: kim cương, ruby, saphia và ê-mơ-rốt.
2. Mức giá trị các công cụ chuyển nhượng: 300.000.000 (ba trăm triệu) đồng.
3. Mức giá trị của ngoại tệ tiền mặt, đồng Việt Nam bằng tiền mặt, mức giá trị của vàng phải khai báo hải quan thực hiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Như vậy, khi qua biên giới bà B có đeo một chiếc nhẫn đá quý có giá trị 350.000.000 đồng và con gái bà có mang theo một công cụ chuyển nhượng có giá 300.000.000 đồng, hai mẹ con bà B được yêu cầu phải khai báo hải quan là đúng quy định của pháp luật.
Quy định bảo đảm bí mật thông tin, hồ sơ, tài liệu, báo cáo
Tình huống 14. Ông A Giám đốc công ty tư vấn pháp luật, được ông B thuê làm đại diện ký kết hợp đồng khi phát hiện khách hàng thuê mình đại diện có một số giao dịch đáng ngờ tại ngân hàng C. Ông A muốn ngân hàng C cung cấp một số thông tin, tài liệu báo cáo đáng ngờ nhưng không được ngân hàng cung cấp thông tin, tài liệu báo cáo với lý do chỉ cung cấp cho cơ quan có thẩm quyền. Xin hỏi đối với các giao dịch đáng ngờ có được cung cấp công khai không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 40 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định bảo đảm bí mật thông tin, hồ sơ, tài liệu, báo cáo như sau:
1. Đối tượng báo cáo và tổ chức, cá nhân có liên quan phải tuân thủ quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước và bảo mật thông tin nhận biết khách hàng đối với thông tin, hồ sơ, tài liệu, báo cáo liên quan đến các giao dịch phải báo cáo theo quy định của phòng, chống rửa tiền năm 2022.
2. Đối tượng báo cáo, người quản lý, người lao động thuộc đối tượng báo cáo không được tiết lộ thông tin về việc đã báo cáo giao dịch đáng ngờ hoặc các thông tin có liên quan đến giao dịch đáng ngờ cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
Như vậy, việc Ông A muốn ngân hàng C cung cấp một số thông tin, tài liệu báo cáo đáng ngờ nhưng không được ngân hàng cung cấp thông tin, tài liệu báo cáo với lý do chỉ cung cấp cho cơ quan có thẩm quyền là đúng.
Quy định báo cáo hành vi rửa tiền nhằm tài trợ khủng bố
Tình huống 15. Công ty A kinh doanh hàng đông lạnh có ý định ký hợp đồng với công ty môi giới B để xuất khẩu sản phẩm của mình ra nước ngoài. Tuy nhiên, giám đốc công ty B đã từng bị kết án về tội liên quan đến khủng bố tại Việt Nam. Trong trường hợp này công ty A có phải báo cáo hành vi rửa tiền nhằm tài trợ khủng bố cho các cơ quan có chức năng chống khủng bố của Việt Nam không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Khoản 10 Điều 1 Nghị định 87/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 116/2013/NĐ-CP ngày 04 tháng 10 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền quy định tổ chức, cá nhân bị nghi ngờ có liên quan đến tội phạm rửa tiền nhằm tài trợ cho khủng bố nếu có các hành vi nhằm:
a) Thực hiện hoặc có ý định thực hiện giao dịch liên quan tới tổ chức, cá nhân theo danh sách trong các nghị quyết liên quan của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc;
b) Thực hiện hoặc có ý định thực hiện giao dịch liên quan tới tổ chức, cá nhân theo danh sách những tổ chức, cá nhân khủng bố và tài trợ cho khủng bố do tổ chức quốc tế khác hoặc quốc gia khác trên thế giới lập ra và được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cảnh báo;
c) Thực hiện hoặc có ý định thực hiện giao dịch liên quan tới tổ chức, cá nhân đã từng bị kết án về các tội khủng bố, tội tài trợ cho khủng bố tại Việt Nam;
d) Thực hiện hoặc có ý định thực hiện giao dịch liên quan tới tổ chức, cá nhân khủng bố hoặc tài trợ khủng bố mà đối tượng báo cáo biết được từ các nguồn thông tin khác.
Như vậy, căn cứ vào điểm c nêu trên, trường hợp này công ty A bắt buộc phải báo cáo cho các cơ quan có chức năng chống khủng bố. Theo đó, quy định, chỉ cần tổ chức, cá nhân thực hiện hoặc có ý định thực hiện giao dịch liên quan đến tổ chức, cá nhân từng bị kết án về các tội khủng bố, tài trợ khủng bố tại Việt Nam là phải báo cáo.
Cơ sở để nghi ngờ giao dịch được thực hiện trong thời gian rất ngắn
Tình huống 16. Ông A là công dân Úc đang tạm trú tại thành phố H tỉnh T đến Ngân hàng Công thương để mở tài khoản cá nhân. Ngay sau khi mở xong tài khoản có hơn 1 tỷ đô la chuyển vào tài khoản này. Ông A tức tốc làm thủ tục rút tất cả số tiền trên. Nhân viên giao dịch của ngân hàng nghi ngờ có dấu hiệu rửa tiền, nên không cho ông A rút tiền, đồng thời thông báo cho cơ quan phòng, chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và cơ quan này liền chuyển mọi thông tin liên quan đến giao dịch của ông A cho cơ quan điều tra có thẩm quyền. Trong trường hợp này các cá nhân và tổ chức tại thành phố H tỉnh T làm như vậy có đúng pháp luật không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điểm đ khoản 2 Điều 20 Nghị định số 116/2013/NĐ-CP quy định: Giao dịch được thực hiện trong thời gian rất ngắn liên quan đến nhiều tổ chức, cá nhân ở nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ khác nhau nhưng không có cơ sở kinh tế hoặc không đủ chứng từ giao dịch.
Khoản 11 Điều 1 Nghị định 87/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 116/2013/NĐ-CP ngày 04 tháng 10 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền quy định cơ sở để nghi ngờ giao dịch nêu trong thông tin, báo cáo liên quan đến rửa tiền được coi là hợp lý khi: Giao dịch khác mà cơ quan phòng, chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dựa trên tài liệu xác thực và kinh nghiệm công tác nhận thấy có thể liên quan đến các hoạt động phạm tội.
Căn cứ viện dẫn nêu trên, các cá nhân và tổ chức tại thành phố H tỉnh T thông báo cho cơ quan phòng, chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam biết là hoàn toàn đúng pháp luật, chỉ cần giao dịch mà cơ quan phòng, chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dựa trên tài liệu xác thực và kinh nghiệm công tác nhận thấy có thể liên quan đến các hoạt động phạm tội là có thể thực hiện việc báo cáo.
Trì hoãn giao dịch
Tình huống 17. Công ty M ký hợp đồng liên kết kinh doanh bất động sản với công ty K. Tuy nhiên, ngay sau khi ký kết hợp đồng xong với công ty K, công ty M đã phát hiện công ty K đang nằm trong danh sách đen do Bộ Công an lập vì có căn cứ cho rằng công ty này có tài trợ cho khủng bố. Vì vậy, công ty M đã làm báo cáo bằng văn bản gửi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xin trì hoãn giao dịch giữa công ty M với công ty K. Ngay sau khi nhận được văn bản của công ty M, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ra quyết định trì hoãn giao dịch giữa công ty M với công ty K trong thời hạn 3 ngày. Do thời điểm ban hành quyết định trì hoãn giao dịch của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào thứ 5, nên không biết thời gian 3 ngày được tính như thế nào? Và quá thời hạn 3 ngày mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam không có phản hồi, thì hai công ty có được tiếp tục thực hiện giao dịch không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Khoản 1 Điều 22 Nghị định số 116/2013/NĐ-CP ngày 04/10/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật phòng, chống rửa tiền quy định: Trì hoãn giao dịch theo quy định tại Điều 33 Luật phòng, chống rửa tiền là việc không thực hiện giao dịch nhiều nhất là 3 ngày làm việc kể từ ngày bắt đầu áp dụng biện pháp này và là hình thức phong tỏa tạm thời trước khi có quyết định chính thức của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nếu sau 3 ngày làm việc kể từ ngày bắt đầu áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch mà đối tượng báo cáo không nhận được văn bản phản hồi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì có quyền thực hiện giao dịch.
Như vậy, theo quy định trên thời gian được tính để áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch là thời gian 3 ngày làm việc và sau 3 ngày làm việc kể từ ngày bắt đầu áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch mà công ty M không nhận được văn bản phản hồi của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thì có quyền thực hiện giao dịch với công ty K.
Quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền
Tình huống 18. Cơ quan Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã tiến hành Thanh tra Ngân hàng X và phát hiện Ngân hàng X tuy có ban hành Quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền nhưng thiếu nội dung về cách thức giao tiếp với khách hàng thực hiện giao dịch đáng ngờ. Trường hợp này, Ngân hàng X sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 24 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định xây dựng quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền bao gồm nội dung chính sau đây:
a) Chính sách chấp nhận khách hàng, trong đó có nội dung về từ chối mở tài khoản, thiết lập mối quan hệ kinh doanh, thực hiện giao dịch hoặc chấm dứt mối quan hệ kinh doanh với khách hàng trong trường hợp đối tượng báo cáo không thể hoàn thành việc nhận biết khách hàng do khách hàng từ chối cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin không đầy đủ;
b) Quy trình, thủ tục nhận biết khách hàng;
c) Chính sách, quy trình quản lý rủi ro, trong đó có các nội dung quy định tại khoản 1 Điều 16, khoản 1 Điều 19 và khoản 2 Điều 34 của Luật phòng, chống rửa tiền;
d) Quy trình báo cáo giao dịch phải báo cáo;
đ) Quy trình rà soát, phát hiện, xử lý và báo cáo giao dịch đáng ngờ; cách thức giao tiếp với khách hàng thực hiện giao dịch đáng ngờ;
e) Lưu trữ và bảo mật thông tin;
g) Áp dụng biện pháp tạm thời, nguyên tắc xử lý trong các trường hợp trì hoãn giao dịch;
h) Chế độ báo cáo, cung cấp thông tin cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
i) Tuyển dụng nhân sự, đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ phòng, chống rửa tiền;
k) Kiểm soát, kiểm toán nội bộ việc tuân thủ các chính sách, quy định, quy trình và thủ tục liên quan đến hoạt động phòng, chống rửa tiền; trách nhiệm của từng cá nhân, bộ phận trong việc thực hiện quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền.
2. Đối tượng báo cáo là doanh nghiệp siêu nhỏ, cá nhân phải ban hành quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền có nội dung quy định tại các điểm a, b, c, đ, e và g khoản 1 nêu trên.
3. Quy định nội bộ phải bảo đảm phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hoạt động có nghi ngờ liên quan đến rửa tiền; phù hợp với cơ cấu tổ chức, quy mô hoạt động và mức độ rủi ro về rửa tiền trong hoạt động của đối tượng báo cáo và được áp dụng, phổ biến trong toàn hệ thống và đại lý của đối tượng báo cáo.
Nếu Ngân hàng X ban hành Quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền thiếu một trong các nội dung nêu trên (cụ thể thiếu cách thức giao tiếp với khách hàng thực hiện giao dịch đáng ngờ) sẽ bị xem là có hành vi vi phạm quy định về ban hành quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền.
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 7 Nghị định 88/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, thì Ngân hàng X sẽ bị xử lý vi phạm hành chính và bị phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng khi có hành vi vi phạm sau đây: Không ban hành một hoặc một số các quy định nội bộ theo quy định của pháp luật; Ban hành quy định nội bộ có nội dung không đúng quy định của pháp luật.
Vi phạm quy định về nhận biết và cập nhật thông tin khách hàng
Tình huống 19. Ông A kinh doanh kim loại quý và đá quý rất có tiếng. Một khách hàng người nước ngoài muốn mua một số lượng lớn đá quý bằng tiền mặt. Cho rằng đây là mối hàng lớn, khách hàng cũng thanh toán sòng phẳng nên ông A đã đồng ý bán số lượng đá quý đó bằng tiền mặt, hai bên chỉ làm giấy biên nhận tiền và giấy cam kết chất lượng đá quý. Trường hợp này ông A có vi phạm quy định về phòng, chống rửa tiền không?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 9 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định nhận biết khách hàng như sau:
1. Nhận biết khách hàng bao gồm thu thập, cập nhật, xác minh thông tin quy định tại các điều 10, 11, 12, 13 và 14 của Luật phòng, chống rửa tiền.
2. Tổ chức tài chính phải nhận biết khách hàng trong các trường hợp sau đây:
a) Khách hàng lần đầu mở tài khoản hoặc thiết lập quan hệ với tổ chức tài chính;
b) Khách hàng thực hiện giao dịch không thường xuyên có giá trị bằng hoặc vượt mức quy định; thực hiện giao dịch chuyển tiền điện tử mà thiếu thông tin về tên, địa chỉ, số tài khoản của người khởi tạo hoặc mã giao dịch trong trường hợp người khởi tạo không có tài khoản;
c) Nghi ngờ giao dịch hoặc các bên liên quan đến giao dịch có liên quan đến hoạt động rửa tiền;
d) Nghi ngờ về tính chính xác hoặc tính đầy đủ của các thông tin nhận biết khách hàng đã thu thập trước đó.
3. Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề phi tài chính có liên quan phải nhận biết khách hàng trong các trường hợp sau đây:
a) Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm a khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi khách hàng có giao dịch có giá trị bằng hoặc vượt mức quy định;
b) Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm b khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi cung cấp dịch vụ kinh doanh bất động sản;
c) Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm c khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi khách hàng có giao dịch mua, bán kim khí quý, đá quý bằng tiền mặt hoặc ngoại tệ tiền mặt có giá trị bằng hoặc vượt mức quy định;
d) Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm d khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi kinh doanh dịch vụ kế toán; thực hiện thủ tục công chứng, thay mặt khách hàng chuẩn bị các điều kiện để thực hiện giao dịch hoặc thay mặt khách hàng thực hiện giao dịch chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà, tài sản khác gắn liền với đất; quản lý tiền, chứng khoán hoặc tài sản khác của khách hàng; quản lý tài khoản của khách hàng tại ngân hàng, công ty chứng khoán; điều hành, quản lý công ty; tham gia vào hoạt động mua, bán doanh nghiệp;
đ) Tổ chức, cá nhân kinh doanh ngành, nghề quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 4 của Luật phòng, chống rửa tiền phải nhận biết khách hàng khi cung cấp dịch vụ thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp; cung cấp dịch vụ giám đốc, thư ký công ty cho bên thứ ba; cung cấp dịch vụ thỏa thuận pháp lý.
Điều 12 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định xác minh thông tin nhận biết khách hàng như sau:
1. Đối tượng báo cáo sử dụng các tài liệu, dữ liệu để xác minh thông tin nhận biết khách hàng, bao gồm:
a) Đối với khách hàng cá nhân: Chứng minh nhân dân, Căn cước công dân hoặc Hộ chiếu còn thời hạn sử dụng; giấy tờ khác do cơ quan có thẩm quyền cấp;
b) Đối với khách hàng tổ chức: giấy phép thành lập, quyết định thành lập hoặc Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp; quyết định về tổ chức lại, giải thể, phá sản, chấm dứt hoạt động của tổ chức (nếu có); điều lệ của tổ chức; quyết định bổ nhiệm hoặc hợp đồng thuê Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Kế toán trưởng hoặc người phụ trách kế toán (nếu có); các tài liệu, dữ liệu liên quan đến người thành lập, người đại diện theo pháp luật của tổ chức, chủ sở hữu hưởng lợi.
2. Đối tượng báo cáo có thể khai thác thông tin trong các cơ sở dữ liệu quốc gia theo quy định của pháp luật, thông qua cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tổ chức khác quy định tại Điều 13 hoặc bên thứ ba quy định tại Điều 14 của Luật phòng, chống rửa tiền để đối chiếu, xác minh thông tin do khách hàng cung cấp.
Theo quy định nêu trên thì ông A kinh doanh kim loại quý và đá quý nên ông A có trách nhiệm áp dụng các biện pháp nhận biết khách hàng trong trường hợp khách hàng có giao dịch mua, bán kim loại quý, đá quý có giá trị lớn bằng tiền mặt. Đối với khách hàng cá nhân là người nước ngoài phải có các thông tin: họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; quốc tịch; nghề nghiệp, chức vụ; số hộ chiếu, ngày cấp, nơi cấp, thị thực nhập cảnh; địa chỉ nơi đăng ký cư trú ở nước ngoài và địa chỉ nơi đăng ký cư trú ở Việt Nam; Đồng thời, ông A phải thường xuyên cập nhật thông tin nhận biết khách hàng trong suốt thời gian thiết lập quan hệ với khách hàng; bảo đảm các giao dịch mà khách hàng đang tiến hành thông qua đối tượng báo cáo phù hợp với những thông tin đã biết về khách hàng, về hoạt động kinh doanh, về rủi ro và về nguồn gốc tài sản của khách hàng. Tuy nhiên, trong trường hợp này, ông A khi tiến hành giao dịch với khách hàng đã không nhận biết các thông tin khách hàng chỉ làm giấy biên nhận tiền là không đúng quy định của pháp luật.
Theo quy định tại Điều 39 Nghị định số 96/2014/NĐ-CP về xử lý hành vi vi phạm quy định về nhận biết và cập nhật thông tin khách hàng thì ông A đã vi phạm quy định về phòng chống rửa tiền và sẽ phải chịu mức tiền phạt là từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng.
Theo quy định tại Khoản 1 Khoản 22 Điều 1 Nghị định 143/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 88/2019/NĐ-CP ngày 14 tháng 11 năm 2019 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng thì ông A đã vi phạm quy định về nhận biết và cập nhật thông tin khách hàng và sẽ phải chịu mức tiền phạt là từ100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối hành vi vi phạm nêu trên.
Vi phạm quy định về các hành vi bị cấm trong phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố
Tình huống 20. Trong một đợt truy quét tội phạm ma túy, cơ quan điều tra phát hiện, bọn tội phạm đều gửi tiền tại Ngân hàng V. Tuy nhiên, trong danh sách khách hàng lại không có tên những kẻ tội phạm. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, cơ quan công an phát hiện ra Ngân hàng V đã thiết lập và duy trì hơn 15 tài khoản vô danh trong Ngân hàng. Đây là tài khoản của những kẻ phạm tội. Hành vi này của Ngân hàng V sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời: (Có tính chất tham khảo)
Điều 46 Nghị định 88/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng quy định vi phạm quy định về các hành vi bị cấm trong phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố như sau:
1. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 60.000.000 đồng đối với hành vi cản trở việc cung cấp thông tin phục vụ công tác phòng, chống rửa tiền, phòng, chống tài trợ khủng bố.
2. Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Thiết lập hoặc duy trì tài khoản vô danh hoặc tài khoản sử dụng tên giả;
b) Cung cấp trái phép dịch vụ nhận tiền mặt, séc, công cụ tiền tệ khác hoặc công cụ lưu trữ giá trị và thực hiện thanh toán cho người thụ hưởng tại một địa điểm khác.
3. Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Tổ chức hoặc tạo điều kiện thực hiện hành vi rửa tiền mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;
b) Thiết lập và duy trì quan hệ kinh doanh với ngân hàng được thành lập tại một quốc gia hoặc vùng lãnh thổ nhưng không có sự hiện diện hữu hình tại quốc gia hoặc vùng lãnh thổ đó và không chịu sự quản lý, giám sát của cơ quan quản lý có thẩm quyền;
c) Không tố giác hành vi tài trợ khủng bố;
d) Lợi dụng việc tạm ngừng lưu thông, phong tỏa, niêm phong, tạm giữ, xử lý tiền, tài sản liên quan đến tài trợ khủng bố để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Đề nghị hoặc yêu cầu cấp có thẩm quyền xem xét, áp dụng biện pháp đình chỉ từ 01 tháng đến 03 tháng hoặc miễn nhiệm chức danh quản trị, điều hành, kiểm soát; không cho đảm nhiệm chức vụ quản trị, điều hành, kiểm soát tại các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với cá nhân vi phạm hoặc cá nhân chịu trách nhiệm đối với hành vi vi phạm quy định tại các khoản 2, khoản 3 nêu trên.
Yêu cầu tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cách chức và thực hiện các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật đối với cá nhân vi phạm thuộc thẩm quyền của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Từ viện dẫn nêu trên, do Ngân hàng V đã có hành vi thiết lập hoặc duy trì tài khoản vô danh hoặc tài khoản sử dụng tên giả, Ngân hàng V sẽ bị xử lý vi phạm hành chính và có thể bị nộp phạt từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng.